Kayarian ng mga
Salita
SALITA
Ang mga salita ay may apat na kayarian. Ang mga salita ay
maaaring payak, maylapi, inuulit o tambalan.
1. Payak – ang
salita ay binubuo lamang ng salitang-ugat. Ang salitang-ugat ay batayang salita
ng iba pang pinahabang mga salita. Samakatwid, ito ang salita sa basal o likas
na anyo – walang paglalapi, pag-uulit, o pagtatambal.
Mga Halimbawa:
awit
bayani
watawat
talino
halaga
yaman
pinto
sahig
pera
aklat
bintana
2. Maylapi – ang
salita ay binubuo ng salitang-ugat at mga panlapi. Ang mga panlapi ay mga
katagang idinaragdag sa unahan, sa gitna, o sa hulihan ng mga salitang-ugat.
May ibat’ibang uri ng mga panlapi.
a. Unlapi – ang panlapi ay matatagpuan sa
unahan ng salitang-ugat.
Mga halimbawa:
mahusay
palabiro
tag-ulan
umasa
makatao
may-ari
b. Gitlapi – ang gitlapi ay matatagpuan sa
gitna ng salitang-ugat. Ang mga
karaniwang gitlapi
sa Filipino ay –in- at -um-
Mga halimbawa:
lumakad
pumunta
binasa
sumamba
tinalon
sinagot
c. Hulapi – ang hulapi ay matatagpuan sa
hulihan ng salitang-ugat. Ang mga
karaniwang hulapi
sa Filipino ay –an, -han, -in, at –hin.
Mga halimbawa:
talaan
batuhan
sulatan
aralin
punahin
habulin
d. Kabilaan - ang kabilaan ay binubuo ng
tatlong uri. Ito’y maaaring:
1. Unlapi at Gitlapi
Mga Halimbawa:
isinulat
itinuro
iminungkahi
ibinigay
2. Unlapi at Hulapi
Mga Halimbawa:
nagkwentuhan
palaisdaan
kasabihan
matulungin
3. Gitlapi at Hulapi
Mga Halimbawa:
sinamahan
pinuntahan
tinandaan
hinangaan
e. Laguhan - ang panlapi ay binubuo ng
tatlong magkakaibang uri: unlapi,
gitlapi, at
hulapi.
Mga halimbawa:
pinagsumikapan
nagsinampalukan
3. Inuulit – ang
buong salita o bahagi ng salita ay inuulit. May dalawang anyo ng pag-uulit ng
mga salita.
a. Inuulit na ganap – ang buong salita,
payak man o maylapi ay inuulit.
Mga Halimbawa:
taun-taon
masayang-masaya
bahay-bahay
mabuting-mabuti
b. Inuulit na di-ganap – bahagi lamang ng
salita ang inuulit.
Mga Halimbawa:
pala-palagay
malinis-linis
susunod
4. Tambalan – ang
salita ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama upang makabuo ng
bagong salita. May dalawang uri ng tambalang salita:
a. Tambalang
salitang nanatili ang kahulugan
Mga Halimbawa:
isip-bata (isip na
gaya ng bata)
buhay-mayaman
(buhay ng mayaman)
abot-tanaw (abot
ng tanaw)
sulat-kamay (sulat
ng kamay)
Ang gitling sa pagitan
ng dalawang salitang pinagtambal ay kumakatawan sa
nawawalang kataga
sa pagitan ng pinagtambal na salita
b. Tambalang
salitang nagbibigay ng bagong kahulugan
Mga Halimbawa:
hampaslupa (taong
napakahirap ng buhay)
dalagangbukid
(isang uri ng isda)
talasalitaan
(bokabularyo)
No comments:
Post a Comment