Tanaga

Ano ang Tanaga?

Ang tanaga ay isang maikling katutubong Pilipinong tula na naglalaman ng pang-aral at payak na pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita sa mga kabataan. Binubuo ito ng apat na taludtod, at bawat taludtod ay may pitong pantig. May tugmang isahan (aaaa) ang sinaunang anyo nito, ngunit pinasukan ng eksperimentasyon ng mga makata sa paglipas ng panahon. Kabilang sa mga pagbabago ang pagpapasok ng tugmaang inipitan (abba), salitan (abab), at sunuran (aabb).

Ilan sa mga katangian ng tanaga ang masining na pagkasangkapan sa talinghaga (metaphor), ang pagtitimpla ng mga imahen, ang pagpapaindayog ng tunog ng mga salita, at ang banayad na pagpapahiwatig mula sa inilalarawan, inihahambing, o inilalahad na bagay, pangyayari, o tagpo.

Halimbawa ng Tanaga

Anay

Reynang nakahilata,

Alipi'y nangaypapa,

Lumawit man ang dila,

Sundalo'y tatalima.

Kamote

Itinanim na binhi,

Lumaki at ngumiti,

Nang hukayi't tagbisi,

Kasinlaki ng binti.

Isip-Kolonyal

Ang anyo mo ay sipi,

Nalimot na ang lahi.

Sa dayuha'y natali,

Sarili'y inaglahi.

Aso

Mataas sa pag-upo,

Mababa 'pag tumayo.

Kaibigan kong ginto,

Karamay at kalaro.

Makopa

Kampanilya ni Kaka,

Kulay rosas ang mukha.

Piping tunog ang ngawa,

Makatas 'pag nginuya.

Pusa

Matanda na ang nuno,

Hindi pa naliligo.

Sa tubig nagtatago,

Tinik ang sinusuyo.

Sandok

Tangkay itong kakaiba,

Ang dahon ay nag-iisa.

Walang ugat, walang sanga,

Kasa-kasama ni Ina.

Makahiya

Nahihiya ang dalaga,

Mukha'y ayaw ipakita.

Nagtatago sa balana,

Sa hipo ay umaalma.

Hapunan

Iniluto sa tahuri

Ang isdang napakalaki

Inihain isang gabi

Kasabay ng kanin pati.

Bulaklak sa Kasal

Makulay ang ramilyete,

Tangan-tangan ng babae.

Sa kasal ay importante,

Daig pa ang diyamante.

Kasuy

Amoy nito ay mabango,

Kung mamasda'y malilito,

Ang nakalabas ay buto,

Na para bang nagtatampo

Kawayan

Naaayon sa kuwento,

Nilalang ay galing dito,

Walang pinto, puro kwarto,

Doble sarado-kandado.

Kaibigan

Ang katoto kapag tunay

hindi ngiti ang pang-alay

kundi isang katapatan

ng mataus na pagdamay.

Kabibi

Kabibi, ano ka ba?

May perlas, maganda ka;

Kung idiit sa taynga,

Nagbubunitunghininga!

Palay

Palay siyang matino,

Nang humangi’y yumuko;

Nguni’t muling tumayo

Nagkabunga ng ginto

Tag-init

Alipatong lumapag

Sa lupa — nagkabitak,

Sa kahoy nalugayak,

Sa puso — naglagablab!

Pag-ibig

Wala iyan sa pabalat

at sa puso nakatatak,

nadarama’t nalalasap

ang pag-ibig na matapat.

Sanggol

Pag ang sanggol ay ngumiti

nawawala ang pighati,

pag kalong mo’y sumisidhi

ang pangarap na punyagi.

Pananampalataya

Ang taong bukas-pala

Ay madaling umunlad

Kamay ay nakalahad

Sa biyaya N'yang gawad.

Kalikasan

Sa tikatik na ambon

Umaawit ang dahon,

Sumisilong ang ibon,

Sumasayaw ang alon.

Bayan

'Pag palasyo'y pinasok

Ng buwayang niluklok

Sistema'y mabubulok

Baya'y maghihimutok.

Nagbibigay aral

Mag-ipon sa'yong gusi

Nang ika'y may mahasi.

Pagdating ng tagbisi*

ay 'di ka magsisisi.

Kurakot

Inumit na salapi

Walang makapagsabi

Kahit na piping saksi

Naitago na kasi.

Mataas Pa

Itong dumapong langaw

Sa tuktok ng kalabaw

Ay tiyak masisilaw,

Sa sikat na tinanaw.

Sipag

Magsikhay ng mabuti

Sa araw man o gabi

Hindi mamumulubi

Magbubuhay na hari.

Slow

Hindi ko rin malaman,

Hindi maunawaan

Mapurol kong isipan,

Isalang sa hasaan.

Tunay Na Yaman

Ako ay Filipino

Kulay tanso ng mundo

Ngunit tunay kong ginto

Nasa aking sentido.

Pipi

Puso ko’y sumisigaw

May bulong na mababaw,

Hindi naman lumitaw

Tinig ko’t alingawngaw!

Filipino

Tagalog ang wika ko

Hindi sikat sa mundo

Ngunit lantay at wasto

At dakilang totoo.

Ikaw Lang

Dasal ko sa Bathala

Sana’y makapiling ka

Sa luha ko at dusa

Ikaw ang aking sigla.

Paslit

Maraming mga bagay,

Na sadyang lumalatay,

Isip ko’y walang malay,

Sa hiwaga ng buhay?

Tanaga

Ang tanaga na tula

Ay sining at kultura

Tatak ng ating bansa

Hanggang wakas ng lupa.